طراحی الگوی بازار انتقال تسهیلات در بانکداری بدون ربا بر مبنای فقه امامیه

ریسک های نقدینگی،اعتباری و ریسک نرخ بهره از مهمترین ریسک های بانکداری هستند که در اثر افزایش تسهیلات موجود در ترازنامه، عدم تطابق سررسیدها و کاهش اعتباری تسهیلات رخ می دهند. یکی از روش های کاهش ریسک های مذکور در بانکداری متعارف، انتقال وام به دیگر نهادها و سرمایه گذاران است.به طور کلی سه روش برای انتقال وام در بانکداری متعارف شناسایی گردید؛ روش فروش وام به نهادهای حقوقی و یا حقیقی، تبدیل به اوراق بهادار سازی تسهیلات و انجام عملیات فاکتورینگ. در فصل اول این پژوهش به تبیین مسئله و ضرورت آن، سوالات پژوهش و پیشینه تحقیق اشاره گردید. در فصل دوم با روش کتابخانه ای و تحلیلی - توصیفی به بررسی روش های انتقال وام بانکی و بازار فروش وام و مزایای آن و همچنین مباحث مرتبط با آن پرداخته شد. در فصل سوم، ماهیت فقهی سپرده-های بانکی و تسهیلات در بانکداری بدون ربا بررسی شد؛ علاوه بر این مبانی فقهی که برای تحلیل، نیازمند آن می باشیم مطرح گردید. در فصل چهارم با روش تحلیلی - استنباطی به تطبیق انواع روش های فروش وام با قواعد شریعت پرداخته شد. برخی موارد مانند اذن دریافت کننده تسهیلات در فروش وام و وثیقه های بانکی در مورد فروش وام مورد بررسی واقع شد. سپس سه الگوی وام سندیکایی، صکوک بانکی و عملیات فاکتورینک در بازار انتقال تسهیلات بانکی بدون ربا تبیین شد. در فصل پنجم یافته های پژوهش ارائه گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، فروش وام قابل بازگشت، با شرط فاسخ در بیع، ترکیب بیع و اختیار معامله فروش تبعی و شرط بازخرید در بیع قابل توجیه خواهد بود. در فروش غیر قابل بازگشت، فروش قطعی قرارداد بیع یا صلح جاری می باشد. همچنین قرارداد مشارکتی در فروش تسهیلات بوسیله بیع مشروط یا اسقاط برخی حقوق در بیع و یا با عقد صلح مشروعیت می یابد. در مدل بازار انتقال تسهیلات بانکی در بانکداری بدون ربا، برای انتقال قراردادهای مشارکت محور، ساختار تسهیلات سندیکایی و برای تسهیلات اجاره به شرط تملیک و مرابحه، ساختار تبدیل به اوراق بهادارسازی در قالب صکوک و انتقال اسناد دریافتنی و خرید دین در قالب عملیات فاکتورینگ از مطلوبیت بالاتری برخوردار می باشد. همچنین مدل اوراق اجاره به شرط تملیک رهنی و مرابحه رهنی به کسر و تضمین اوراق توسط بانی یا شخص ثالث و افزایش اعتبار ساختاری، راهکارهایی برای چالش نرخ سود اوراق و رتبه اعتباری آن است.